هه‌وارێكی چۆل

هه‌وارێكی چۆل

كه سه‌ری پێداده‌كه‌م، بۆ ساتێك كۆنه وشه‌ كۆننه‌بوه‌كان ده‌لاوێنمه‌وه
ده‌ست به‌سه‌رو سیمایاندادێنم و
ته‌نیاییان ده‌ڕه‌وێنمه‌وه
هه‌موو وشه‌كان موڕه‌م لێده‌كه‌ن و نامناسنه‌وه
تێڕوانینیان هێنده نزه
برژانگه تۆزاویه‌كانیان گولله ئاسا وشه‌ تازه‌كانم ده‌ئه‌نگێونن

ئه‌و هزرانه‌ی لێره‌دا هه‌ڵپه‌ی ژین ده‌كه‌ن
ڕه‌گه‌كانیان له‌وێن
له‌ناو شه‌ره‌فنامه‌ و مه‌م و زین و ژانی گه‌ل
له ده‌شت و پێده‌شته تینوه‌كان
له بنار هه‌ڵگورد و قه‌ندیل و جودی و كۆیژه‌‌دا
له‌وێ له گه‌ڵ گۆرانیه‌كانی ئاڤێستا ده‌ست له‌ملانن

ئه‌و هزرانه‌ی لێره‌دا په‌تێیان بوو
ده‌یانه‌ویست فێری داداو بابا ‌بن
له‌یه‌كه‌م نسكۆی خۆڕسكدا نه‌یانتوانی ڕاست بنه‌وه
چاڵه‌كان
له قوڵایی ده‌روونه‌كاندا لێدراون
كۆسپه‌كان
شه‌پۆڵی مۆدێرنه‌ن
خووی مێژوون
هێشتا فێری هورای ئاهه‌نگی له دایكبوون نه‌بوون
هێشتا شه‌رم له هه‌ربژی ده‌كه‌ن
هێشتا ئیلهامێكی بچكۆڵه‌ن، له هه‌ڵكشان ده‌ترسن

هه‌واری ئێره هه‌ر ده‌ڕوانێ و چاوه‌ڕێی قه‌تاره‌یه‌كی تازه‌یه
كه‌ل‌و په‌لی تازه‌ی هێنابێ
هه‌ر ده‌ڕوانێ و
بۆ كه‌رنه‌ڤاڵێكی زنیدو
بۆ وشه‌بارانێك، بۆ ڕه‌شبه‌ڵه‌كێكی نه‌ورۆزی هه‌نسك ده‌دا
هه‌واری ئێره بێ كه‌پر و ساباته
میوانه‌كان شێره به‌فرینه ئاسا خۆڕاناگرن
دێن و ده‌ڕۆن
هه‌شیانه یه‌ك جار بێ سوژده بردن له په‌رستگاكه‌ی
به‌یه‌ك كاردانه‌وه‌ی ڕوانین
موڕه‌یه‌كی له هه‌واره‌كه كردووه و تێپه‌ڕیوه

كه هه‌موو جارێ دێمه حزوری ئه‌و دیوه‌خانه ساردوسڕه
بۆ سه‌روچاوه‌یه‌ك ده‌گه‌ڕێم
بۆ كانیه به‌هارێك
له نامۆیی كوچه‌و كۆڵانه‌كان به‌ده‌ر
له ته‌نیای و وه‌حشه‌تی وشه‌كان به‌ده‌ر
شتێكی تر نابینم
بیناكان، دیده‌كان شل بوون و توانای ڕوانینیان نه‌ماوه
كه ئه‌مجاره‌ش هاتم
ڕوانیم له هه‌موو شوێنێك هێشتا شه‌و بوو لێره‌ش تازه ڕۆژ ئاوا ده‌بوو
كه هاتم ته‌نیایی گووتی
بڕۆ ئێره كۆنه هه‌واره‌ و چیتر قیبله‌ی عاشقانی نیه
ئێره دورگه‌یه‌كی دوور ئاوه‌دانیه‌و
چیتر سه‌ره‌ڕێی قه‌تارچیه‌كان نیه
ئێره دوا مه‌نزڵه‌و چیتر ناڕوانێ
چیتر لێره نوێژی به كۆمه‌ڵ ئه‌نجام نادرێ

چه‌ند ده‌نگێك له ده‌ره‌وه‌ی زه‌مه‌ن

چه‌ند ده‌نگێك له ده‌ره‌وه‌ی زه‌مه‌ن
Ibrahim Melazade

(1)
ئێره ئه‌و زه‌مه‌نه‌ی دروست كرد، كه خۆمی تیادا ببینم
له‌گه‌ڵ مۆرانه نامۆكانی زوو یا تازه هاتوو
ڕه‌هه‌ندێك هه‌ڵوه‌شێنمه‌وه
كه منی ده‌تاوانده‌وه ناو خوه‌كان و
ئه‌وانیشی به سه‌ربازی بۆ قه‌ده‌ره‌كان ئارایشت ده‌دا
ئێره زه‌مه‌نه‌كانی زووی هه‌ڵده‌وه‌شانده‌وه
كه هه‌وره‌كان نه‌یانده‌ویست باران به‌و ده‌ڤه‌ره‌دا گوزه‌ر بكات
ئێره ویسته‌كانی ئا‌زاد نه‌ده‌كرد
به‌ڵام فێری ئازادی ده‌كردن
ئێره ئه‌وێی له‌گه‌ڵ خۆ تێكه‌ڵ نه‌ده‌كرد
به‌ڵام ده‌یه‌ویست دوو چاو بۆ ژیانی ئه‌وێ
بكاته گه‌ردانه‌ی هه‌موو كۆڵانه بێكۆتاییه‌كانی ترس
ئێره
ترسنۆك نیه
تا ئه‌وان لێی بترسن
قه‌ڵه‌مه‌كانی ئێره ئه‌و ویژدانه‌ن
ترس ده‌هۆننه‌وه‌ و ترسی پێ ده‌ترسێنن
نزایه‌كان ده‌پێچنه‌و‌ه و كڕنوشه‌كان برسی ده‌كه‌ن
ئێره سه‌ره‌تای خه‌ونه‌كانه
بۆ ئه‌وانه‌ی خه‌ون ده‌خۆن
خه‌ون ده‌ڕنن
خه‌ون ده‌دورنه‌وه
خه‌ون په‌ڕاگه‌نده ناكه‌ن، بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ژار ببێ
خه‌ون هه‌ڵناگرن بۆ ئه‌وه‌ی ببێ به ئه‌ژدیها
خه‌ون ده‌كه‌ن به لاپه‌ڕه‌یه‌ك و له زه‌مه‌نی سبه‌ینێ هه‌ڕاجی ده‌كه‌ن
ئێره تا هه‌نوكه‌ش له‌گه‌ڵ جیاوازیدا ده‌ژیێ
جیاوازی ده‌هۆنێته‌وه
دڵۆپه خوێنه ڕژاوه‌كانی زه‌مه‌نه دوور و نزیكه‌كان
له ناو یه‌ك جیاوازیدا
فێری سه‌دان جیاوازی ده‌كات
نه‌ستی تۆڵه‌یان
ملی هه‌ورازه‌كانی ئێره ده‌گرێ و
نه به سبه‌ی ده‌گه‌ن و
نه دوێنێشیان بۆ دروست ده‌بێته‌وه
ئێره به دوای مه‌عریفه‌ی كوێره‌كاندا
چاو ساغه‌كان فێری ڕۆیشتن ده‌كات
ئێره هه‌موو ڕۆژێ ده‌یه‌وێ ئه‌وێش دروست كات
ئێره‌ش شێ بكاته‌وه
زه‌مه‌نه‌كانیش
به ڕوحه نه‌گریس و به ویسته دڕۆنگه‌كان
به‌ره‌و ئه‌وێیه‌كانی تر
په‌ڕاگه‌ند بكات
ئێره‌كان خه‌میان بۆ بێخه‌می بێخه‌مه‌كان
ده‌كرد به‌و سه‌ره‌تایه‌ی
كه ئه‌وێكان ده‌یانگوت كۆتایی نایه‌ت
ئێره ئه‌و مه‌رگه ساته‌ی ده‌ژیانده‌وه
كه له له‌گه‌ڵ زه‌مه‌نه‌كانی لێك ده‌ترازان و
سه‌ره‌تایێكی بێ كۆتایی بۆ ئاكامی ڕوحه هه‌ڵاتوه‌كان داده‌نا
ئێره نه‌یده‌ویست ئه‌وێ بێ
ئه‌وانیش نایانه‌وێ ئێره بن،
به‌ڵام ئه‌و‌ێكانیان به‌سه‌ر ئه‌و به‌ردانه‌ی كه لێره دروست بووبوون هه‌ڵواسی بوو

(2)
ده‌نگێكی نزمیش له قوڵاییه‌كانی ئێره‌ و ئه‌وێدا
بڵقی ده‌دا
به ئاوزینگه پچڕپچڕه‌كان و
به پێ هه‌ڵاوساوه‌كانی
مۆدێلێكی تازه‌ی شه‌ڕی داده‌هێنا
به سووربوونه‌وه به‌ره‌‌و ڕووم ده‌بووه‌وه و
ده‌یگووت:
له نێوان ئێره‌ و ئه‌وێدا
شه‌وێك هه‌یه
مێژوه‌كان ده‌سڕێته‌وه و ئێستاكانیش نامۆ ده‌كات
شه‌وێك هه‌یه
قه‌ڵغانێكی مۆنه بۆ په‌ڕاگه‌نده‌كان
حه‌زێكی چڵێسه بۆ جارێكی تر به‌ندكردنه‌وه‌ی سه‌رابه‌كان
ڕۆژێك هه‌یه
نه‌ده‌بینێ و نه بۆنی ده‌ریاكان ده‌كات
نه ژووره تاریكه‌كان ده‌بڕێ و نه تۆنێڵه‌كان ده‌دۆزێته‌وه
ڕۆژێكی پشت كوڕ و له‌رزۆك
گه‌رمایی جاجمێك به په‌ڕاگه‌نده‌یه‌ك نابه‌خشێ

(3)
به‌بیرمه كه ده‌یانگووت ئه‌وان سێبه‌ری یه‌كترن
یه‌كێكیان نیشانه‌ی ئه‌ویتریانه
هه‌ردوكیشیان
ئێره‌ و ئه‌وێ
به شێوه‌یه‌كی به‌رده‌وام
بۆ ئێواره‌یه‌كی سووری سۆزانیه‌كان پیل به‌ست ده‌كه‌‌ن
ده‌یانه‌وێ ویسته ئازاده‌كان ده‌رچن
بۆ ده‌ره‌وه‌ی زه‌مه‌ن
بۆ ده‌ره‌وه‌ی ئێره‌ مۆنه‌كان و ئه‌وێ خنسه‌كان
بۆ ئه‌و په‌ناگانه‌ی كه له هیچ كوێیه‌كدا ده‌ست ناكه‌ون

چۆڵه‌وار

هێی ڕوانین ئه‌وه بۆ پێنج مانگ ده‌چێ كه‌س كوڵنگی خۆی لێره‌ دانه‌كوتاوه. دونیایێكی سه‌یره، به‌داخه‌وه ته‌نها شته به‌سووده‌كان ده‌وه‌ستن، درێژه‌دان به فشه‌و قسه‌بازاڕی مشته‌ری زۆرن به‌ڵام به‌و جۆره بوارانه‌ی وه‌كو ڕوانین چۆلوهۆل ده‌بینرێ

هه‌نگاوێکی دیکه‌ به‌ره‌و ئازادی

دوێنی بۆ یه‌که‌مجار سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان له‌به‌رده‌م ئه‌ندامانی ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی کوردستاندا سوێندی یاسایی خوارد. به‌ دوور له‌وه‌ی که‌ کێ و چۆن ئه‌و سه‌رۆکه‌ هه‌ڵبژێردراوه‌ و ئه‌و کێ و چۆنه‌ش چه‌نده‌ ره‌وا و به‌جێن، ئه‌م رووداوه‌ به‌و جۆره‌ی که‌ ئه‌نجامدرا وه‌رچه‌رخانێکی مێژووییه‌ له‌ مێژووی نه‌ته‌وه‌ سه‌دان ساڵ چه‌وسێنراوه‌ و نیشتمانه‌ و له‌تکراوه‌که‌ماندا.
ئاماده‌بوونی سه‌رۆکی به‌رزترین ده‌سه‌ڵاتی یاسادانان و سه‌رۆک کۆمار (هه‌تا ئه‌گه‌ر کوردیش بێت) ره‌هه‌ندێکی دیکه‌ به‌و مه‌سه‌له‌ی ده‌به‌خشێت، راسته‌ که‌ رووداوه‌که‌ له‌سه‌رێکه‌وه‌ جۆرێک له‌ عێراقیبوونیی ده‌گه‌یه‌نێت، به‌ڵام له‌لایه‌کی دیکه‌یشه‌وه‌، که‌ به‌ بڕوای من زۆر له‌وه‌ی یه‌که‌میان گرنگتره‌، ئیعتیرافێکه‌ به‌و ده‌سه‌ڵاته‌ی خۆشی بێت و ترشی بێت، جارێ چاره‌نووسی کێشه‌ی نه‌ته‌وه‌که‌مانی پێوه‌ به‌نده‌.
هیوادارم ئه‌مه‌ ته‌نیا هه‌نگاوێکی دیکه‌ بێت به‌ره‌و ئازادی، ئازادیی تاک، ئازادیی نه‌ته‌وه‌ و ئازادیی له‌ هه‌موو کۆت و به‌نده‌کان.

گه‌ڕانه‌وه‌ی به‌عس له‌ په‌نجه‌ره‌وه‌

حه‌ز به‌ هیچ یاساغکردنێکی زه‌بروزه‌نگامێز ناکه‌م، به‌ڵام کاریش که‌ ده‌گاته‌ ره‌فتارێکی وه‌ک ئه‌وه‌ی که‌ به‌عس به‌درێژایی ته‌مه‌نی ده‌رهه‌ق به‌ خه‌ڵکی دوورونزیکی خۆی کردوویه‌، ئه‌وا کار له‌ حه‌زکردن و حه‌زنه‌کردن تێده‌په‌ڕێت.
زۆربه‌مان پێمانوابوو، که‌ ئه‌گه‌ر بێت و رۆژێک سه‌دام و داروده‌سته‌که‌ی له‌سه‌رکار وه‌لابکه‌ون، ئیدی هه‌رگیز که‌سێک رۆژێک له‌ رۆژان رووی ئه‌وه‌ی نابێت، بڵێت من به‌عسیم، ئاخر کاروکرده‌وه‌کانی عاره‌قی شه‌رمه‌زاری به‌ روومه‌تی که‌سانی هیتله‌رئاساشدا دێننه‌خوار. که‌چی به‌داخه‌وه‌ ئه‌وا خه‌ریکه‌ ئه‌و به‌عسه‌ی له‌ ده‌رگاوه‌ وه‌ده‌رنرا، له‌په‌نجه‌ره‌وه‌ دێته‌وه‌ ژوور.
ئه‌وه‌ چه‌ند رۆژێکه‌ مێدیاکان باس له‌ هه‌وڵه‌کانی عه‌للاوی بۆ هێنانه‌وه‌ مه‌یدانی حیزبی به‌عس بۆ دونیای کاری سیاسی عێراق ده‌که‌ن، دیاره‌ ئه‌مه‌ش به‌ به‌رچاو و له‌وانه‌یه‌ به‌ ره‌زامه‌ندی ئه‌مه‌ریکیه‌کان خۆیان بێت. ئاخر بۆ ئه‌وان کێ له‌ به‌عسێکی بێ سه‌دامی سه‌ره‌ڕۆ باشتره‌! هه‌م به‌شێکی به‌رچاوی کۆمه‌ڵگه‌ و هه‌م پارت و گرووپه‌ سیاسیه‌ عێراقیه‌کان ورده‌ورده‌ به‌ره‌و دواوه‌ ده‌گه‌ڕێنه‌وه، شیعه‌کان هێنده‌ی موڵکی ئێرانی مووی ناو لووتی ئه‌مه‌ریکان، هێنده‌ به‌ده‌ردی ئه‌مه‌ریکییه‌کان ناخۆن، باری ئاسایشی وڵات رۆژ به‌ رۆژ به‌ره‌وخراپتر ده‌چێت و یه‌کدی تاوانبارکردنی مه‌رجه‌عه‌‌ سووننی و شیعه‌کان، ئه‌گه‌ری هه‌ڵایسانی شه‌ری ناوخۆ له‌هه‌موو کاتێک نزیکتر ده‌کاته‌وه‌ و له‌گه‌ڵیشیدا ره‌وایه‌تی ناوخۆی شه‌ڕه‌که‌ی ئه‌مه‌ریکاش داده‌به‌زێت. دیموکراسی و پێکه‌وه‌هه‌ڵکردن له‌ کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی وه‌ک ئه‌وه‌ی عێراقدا کارێکی هێنده‌ ئاسان نییه‌ و کار، کات و قوربانی زۆری ده‌وێت، له‌وانه‌یه‌ ئه‌مه‌ریکییه‌کانیش نرخی له‌وه‌ زیاتر بۆ سه‌ودایه‌که‌یان به‌ ڕه‌وا نه‌زانن. جا له‌هه‌لومه‌رجێکی ئاوادا هه‌م بۆ ئه‌مه‌ریکییه‌کان و هه‌م بۆ سیاسه‌تمه‌دارێکی کۆنه‌ به‌عسی تارادده‌یه‌ک له‌ هه‌ڵبژاردندا دۆڕاوی وه‌ک عه‌للاوی کێ له‌ به‌عسیه‌کان باشتره‌؟
به‌ڵام من هه‌رچی هه‌واڵی له‌مجۆره‌ ده‌بینم، ده‌بیسم و ده‌خوێنمه‌وه‌، ته‌زوویه‌کی سارد به‌ له‌شمدا دێت، هه‌رچه‌نده‌ که‌ تاراده‌یه‌کی زۆریش له‌وه‌ دڵنیام که‌ رۆژی تاڵی وه‌ک ئه‌وه‌ی له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتدارێتی سه‌دامدا دیمان نابینینه‌وه‌، به‌ڵام سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش ده‌ڵێم؛‌ ئه‌گه‌ر به‌عسیه‌کان هه‌ر دێنه‌وه‌ یان باشتر بڵێم ده‌هێنرێنه‌وه‌ مه‌یدان، هیوادارم به‌ ناوێکی دیکه‌وه‌ بێنه‌وه‌، تا هه‌موو جارێک له‌گه‌ڵ ناوهێنانیان دیمه‌نی ئێسک و پروسکی ئه‌و ده‌یان هه‌زار خه‌ڵکه‌ به‌ناهه‌ق کوژاره‌م نه‌یه‌ته‌وه‌ به‌رچاو.

زانستگا، قه‌یران و رێفۆرم

ده‌مێکه‌ قوتابیان و زۆرێک له‌ مامۆستایانی زانکۆکانی کوردستان باس له‌ قه‌یرانی خوێندنی زانکۆیی و باڵای زانکۆکانی ئه‌وێ ده‌که‌ن و له‌هه‌وڵی گۆڕینی زۆرێک له‌و شتانه‌دان که‌ له‌ توانایاندایه‌.
دیاره‌ شاردنه‌وه‌ و پشتگوێخستنی ئه‌م قه‌یرانه‌ ئیدی کاتی به‌سه‌رچووه‌، به‌ڵام له‌به‌رامبه‌ریشیدا تا ئێستا هیچ گۆڕانکاریه‌کی سیستماتیک و به‌رنامه‌بۆداڕێژراو نابینم. ئه‌مه‌ش به‌ڕای من بۆ چه‌ندین هۆکاری هه‌مه‌جۆر ده‌گه‌ڕێته‌وه‌، که‌ ئێره‌ به‌ بواری باسکردنیان نازانم.
ئه‌وقه‌ی ده‌مه‌وێ لێره‌دا بیڵێم ئه‌وه‌یه‌، که‌ به‌ته‌نیا ئه‌م بواره‌ نییه‌ رووبه‌ڕووی قه‌یرانی ئاوا له‌په‌لوپۆخه‌ر بۆته‌وه‌ و به‌ هیچ به‌رنامه‌یه‌کی خێرا و پینه‌که‌ریش چاره‌سه‌ری ئه‌م ئیفلیجبوونه‌ی زانکۆکانی ئه‌وی ناکرێت.
خۆشحاڵیشم به‌وه‌ی که‌ زانکۆ، وه‌ک ده‌زگا، باس له‌ قه‌یرانه‌کانی خۆی ده‌کات و به‌ته‌نگ چاره‌سه‌رکردنیانه‌وه‌یه‌.
هه‌روا ئه‌مه‌ش به‌ کارێکی باش ده‌زانم که‌ له‌ سایتێکی تایبه‌ت به‌ رێفۆرمدا بایه‌خێکی تایبه‌ت به‌م گرفته‌ ده‌درێت.، ئه‌گه‌ر ده‌تانه‌وێ سه‌ردانی بکه‌ن فه‌رموون ئه‌مه‌ لینکه‌که‌یه‌تی: رێفۆرم.

kak Ihsan pash slawm, biram min heshta har mushkelay nusiny kurdim haya le bloga kada. har awash ekeka le grftakan bo nanusin lera. gisht glayakantanm kubula betabty kak Ibrhim . supas bo gisht laek. Ali